Als alles op z’n plek valt, kan het vrijdag, op basis van de modelberekeningen zoals die nu voorliggen, op de warmste plaatsen in Nederland tussen 37 en 38 graden worden. In dit verhaal gaan we op zoek naar redenen waarom deze temperaturen niet worden gehaald.

Afgelopen juni, rond de 19^e, deed zich een situatie voor waarin het potentieel zeer warm kon worden. Onweersbuien, de avond ervoor ontstaan boven Frankrijk en op het moment suprême uitdovend boven Nederland, deden de potentiele warmte toen echter de das om, waarna een brede maatschappelijke discussie volgde over de verwachting, die aan die dag voorafging.

Om een herhaling van toen te voorkomen, gaan we nu op zoek naar redenen waarom het vrijdag niet zo heet wordt als potentieel mogelijk is. Pas als geen van die zaken optreedt, kunnen we eventueel op het laatste moment alsnog aan het maximaal haalbare gaan denken. Maar dat doen we dan pas een paar uur van tevoren. Als we ook echt zicht hebben op wat er vrijdag precies gebeurt.

Alles moet op z’n plaats vallen
Om het in Nederland tot extreme warmte te laten komen, moet alles precies op z’n plaats vallen. Dat dagen waarop dat ook echt gebeurt erg zeldzaam zijn, mag blijken uit het feit dat het absolute Nederlandse warmterecord, gevestigd op 23 augustus 1944 in het Gelderse Warnsveld, al bijna 69 jaar oud is. Zelfs de snelle klimaatverandering van de laatste tientallen jaren heeft hierin niets kunnen veranderen. Het is tijdens de hittegolven van augustus 2003 en juli 2006 in het zuidoosten van het land weleens ruim 37 graden geweest, maar het record bleef steeds buiten bereik.

Vorig jaar was er ook een kans
Dat was ook zo vorig jaar op 19 augustus, toen zich wel een grote kans leek voor te doen op benadering, evenaring of zelfs een kleine verbetering van het Nederland warmterecord. Dat het toen niet lukte, had niet te maken met het feit dat de aangevoerde lucht er niet warm genoeg voor was. Dat was hij toen namelijk wel. Het probleem zat hem in het invallen van een zeewind, al heel vroeg in de ochtend. Die zorgde ervoor dat er zo’n grote thermische gradiënt over het land kwam te liggen tussen het sterk afgekoelde westen en het wel hete oosten, dat een thermische wind er de oorzaak van was dat de verwachte zuidelijke tot zuidoostelijke wind in het oosten uitbleef en door een zuidelijke tot zuidwestelijke wind werd vervangen. Een klein beetje van die koelere lucht in het westen werd zodoende in het oosten toch bijgemengd waardoor het record uitbleef.

In het Limburgse Ell werd uiteindelijk een temperatuur van 36,7 graden gemeten. Verder was het die dag ook niet helemaal zonnig. Velden met hoge sluierbewolking trokken over die de zon af en toe behoorlijk afschermden. Soms waren ze zo dik dat er in de middag zelfs een paar kleine buitjes uit vielen. En zo kwamen de verwachte, extreem hoge temperaturen er uiteindelijk niet.

De kans van afgelopen juni
De volgende kans deed zich afgelopen juni voor. Opnieuw leek de aangevoerde lucht, een paar dagen tevoren warm genoeg voor een thermisch hoogstandje. Addertjes zaten er meteen al onder het gras. Een daarvan kwam ook uit: een onweerscomplex dat de avond tevoren boven Frankrijk ontstond gooide roet in het eten. Hield de zon overdag lange tijd tegen en bracht niet alleen ons als meteorologen, maar ook de mensen die van het verwachte mooie weer wilden gaan genieten, een grote teleurstelling. In plaats van een hete zon, viel er regen en was het lange tijd kil en grijs. Een langere opklaring bracht de temperaturen uiteindelijk alleen in Limburg boven 30 graden.

Wat kan nu roet in het eten gooien?
Wat kan aanstaande vrijdag roet in het eten gooien? Een reëel gevaar is dat het precies zo gaat als vorig jaar op 19 augustus, toen een vroeg invallende zeewind de verwachte extreem hoge temperatuur tegenhield. Ook vrijdag wordt geen sterke, aflandige wind verwacht die zo’n zeewind volledig kan tegenhouden. Zonder die tegenwerking rukt een invallende zeewind landinwaarts op en helpt de potentieel extreme temperaturen, ook in het oosten, mogelijk om zeep.

Toch zit er wat dit betreft nog wel een addertje onder het gras. Als je de weerkaart van het ECMWF voor vrijdag sec bekijkt, wordt daarop namelijk wel een klein (thermisch) lagedrukgebiedje ingetekend, dat vanuit Frankrijk naar het noordoosten komt. Dit zou ervoor kunnen zorgen dat de wind aan z’n voorzijde in Nederland wel een tijdje oostelijk of zuidoostelijk wordt, met dan de kans dat een eventueel invallende zeewind alsnog wordt tegengehouden. Dit soort berekeningen zijn echter erg gevoelig voor veranderingen. We weten het pas vrijdagochtend echt.

Onweerscomplex?
Een andere optie is, dat op dat lagedrukgebiedje, donderdagavond boven Frankrijk opnieuw een onweerscomplex ontstaat, dat vrijdag uitdovend over ons land naar het noorden trekt. En hoge temperaturen tegenhoudt, zoals in de junimaand gebeurde. Of dat zoveel bewolking met zich meebrengt, dat de zonnestraling teveel wordt tegengehouden om het warmtepotentieel ten volle te benutten. Dit is echter nog lang niet zeker. De lucht in Frankrijk en ook bij ons is vrijdag naar verwachting zo droog, dat het maar de vraag is of de vorming van buien of bewolking tot de mogelijkheden behoort. Maar ook dat zien we op een later moment pas. Wel is het zo dat de zon alweer een stukje lager staat dan in juni en er dus minder potentiele instraling beschikbaar is. En verder is de bodem door de regen van de laatste tijd niet meer zo droog als dat hij dat eerder deze maand was. Een droge bodem komt de opwarming overdag juist ten goede.

Een laatste punt dat een kink in de kabel zou kunnen brengen is dat de lucht die onze kant op komt en waarin het allemaal moet gebeuren vrijdag toch minder warm is dan zich nu laat aanzien, zie ook hier de voorbije junimaand. Dit is zeker een optie. De laatste berekeningen zie je al dat langzaam iets van die bovenluchttemperaturen wordt afgeknabbeld, al gaat het nog niet met meerdere graden tegelijk, zoals in juni uiteindelijk wel het geval was. Daarbij is de tong van hete lucht die naar ons toekomt maar smal en hoeft er maar iets in de windrichting op wat grotere hoogte te veranderen of er gaat nog iets meer van die bovenluchttemperaturen af. Ook dit weten we vrijdag pas precies.

Niet zo warm dus?
Al met al zijn er dus redenen om de temperaturen voor aanstaande vrijdag nog niet maximaal in te zetten. Bij Meteo Consult hebben we nu als hoogste waarde voor een plaats in Brabant 36 graden als hoogste temperatuur, de rest van het land zit tussen 28 tot 30 graden aan zee en 33 tot 35 graden in het binnenland. Mocht het zo zijn dat we alle hiervoor benoemde onzekerheden vrijdagochtend alsnog kunnen wegstrepen, dan zou het wel zomaar ergens 37 of 38 graden kunnen worden. In dat geval zouden we een voor Nederlandse begrippen extreem hete dag mee kunnen maken.

Bron: Meteo Consult.

Wie in eigen land kampeert, wil het liefst droog weer. Nou is een bui van 5 minuten op één dag niet zo vervelend, maar bijvoorbeeld een halve dag regen is minder gewenst als je buitenactiviteiten wilt plannen. We kijken even naar de regenduurverwachting.

Zeker de komende vijf dagen is het wisselvallig weer. In deze tijd van het jaar betekent dit meestal geen verregende dagen, maar een regelmatige afwisseling van enkele buien en perioden met zon. Dit lijkt ook de komende tijd zo te zijn. Dus er zijn dan ook (lange) droge momenten en dagdelen te verwachten. Een geheel droog etmaal lijkt voorlopig niet aan de orde te zijn, aangezien standvastige hogedrukgebieden te ver van ons vandaan liggen.

Koudeput
Het is een lagedrukgebied dat ons weer bepaalt; het zal gedurende een dag of vijf langzaam van boven de oceaan via Engeland naar Scandinavië schuiven. De depressie is ook goed in de bovenlucht terug te vinden en is gevuld met een portie vrieskou, een zogeheten koudeput of kortweg, put. En het is niet de eerste put van deze zomer.....Eigenlijk is het nog altijd wachten op een krachtig hogedrukgebied boven Scandinavië dat als blokkerend systeem voor storingen en koudeputten dient en bij ons een periode met warme, droge oostenwinden in gang zet. Tot nu toe deze zomer is de luchtdruk boven Scandavinië echter nauwelijks hoog geweest. Dat laat het kaartje hiernaast, met de drukafwijkingen ten opzichte van het langjarig gemiddelde op het noordelijk halfrond in de maanden juni en juli, zien.

Buienverwachting: lastig
De precieze aanvangstijden, zwaarte en duur van losse buien dan wel buienstraten zijn vooraf moeilijk in te schatten, hoe graag we dat ook zouden willen.... Een zone met regen die bijvoorbeeld van west naar oost passeert is makkelijker te 'timen'. Maar in de zomerperiode gaat het vaker om buiensituaties dan in het winterhalfjaar. Een bui is een weersysteem op zich en kan een eigen leven leiden. Ook kunnen buien 'zomaar uit het niets' ontstaan en waar geen enkel computermodel rekening mee heeft gehouden. Bovendien kunnen de verschillen van plaats tot plaats groot zijn. En juist dit alles maakt een weersverwachting met buien zo lastig. Toch proberen we dagelijks een zo goed mogelijke uitspraak over buien te doen. Zeker de gedetailleerde weermodellen, de fijnmazige, zijn daarvoor een belangrijk instrument. Deze computerberekeningen werken met een roosterpuntafstand van bijvoorbeeld slechts 3 kilometer

Regenduur
Met behulp van formules en andere berekeningen afkomstig van de diverse computermodellen leiden wij de regenduurverwachting, in uren, af. Daarbij wordt steeds gekeken naar tijdvakken van 6 uur; van 2 uur 's nachts tot 8 uur 's ochtends, van 8 tot 14 uur, van 14 tot 20 uur en van 20 tot 2 uur. In de kaarten hiernaast staat de verwachting voor morgen, vrijdag, en zaterdag. Het is duidelijk dat zowel morgen als zaterdag de meeste buien steeds in de middag en begin avond vallen (maar dit geldt in grote lijnen ook voor zondag, maandag en dinsdag....), op het moment dat de temperatuur het hoogst is en daarmee de onstabiliteit het grootst, met als gevolg het ontstaan van losse buien. Ze volgen duidelijk de zogeheten dagelijkse gang. 

Een trog/buienstoring echter trekt zich van de dagelijkse gang soms niets aan en kan dan ook af en toe in de nachtelijke uren passeren. Een enkele bui zal onweer bevatten, aangezien de bovenlucht vrij koud is en blijft met bijvoorbeeld op rond vijf kilometer hoogte temperaturen van omstreeks of nabij -20 graden. Met dan aan het aardoppervlak middagtemperaturen van iets boven 20 graden, zeker gedurende de eerstkomende dagen, kom je aan minimaal 40 graden verschil tussen 5 km en grondniveau; de vuistregel voor het optreden van onweer.

En dit was dan de zomer van 2012?
De weerkaarten van vorige week lieten voor de periode tot en met 26 augustus (morgen kijken we dus een weekje verder) in ieder geval nog altijd geen verandering naar stabiel hogedrukweer zien. Het zou in grote lijnen licht wisselvallig weer moeten blijven met steeds een enkele soms felle bui, geregeld zon en daarbij maximumtemperaturen zo tussen 20 en 24 graden, misschien in de tweede helft van augustus enkele dagen met iets warmer weer. Een trendverwachting die geeneens zo heel slecht was voor een vakantie in eigen land....

Het afgelopen jaar was in veel opzichten opmerkelijk. De winter liet het vrijwel afweten, de lente was extreem zacht, recorddroog en zeer zonnig, de zomer uitzonderlijk nat en somber, waarna de herfst uitblonk in zon, warmte en droogte.

Het is zomervakantie en een groot deel van de Nederlanders trekt er dan een tijdje op uit. Het Middellandse Zeegebied is vaak favoriet, vooral omdat de kans op zon en warmte daar relatief groot is, maar ook Scandinavië en oostelijk Europa worden over het algemeen druk bezocht. Het is deze laatste weken echter goed zoeken naar een zonnige en warme stek in Europa.

In eigen land is het de laatste weken wisselvallig geweest en ook vandaag (zondag) is het nat, maar ook op veel andere plaatsen binnen Europa is het niet anders. Lagedrukgebieden overheersen al een aantal weken boven het noorden en midden van het Europese continent. Hoger in de atmosfeer, op ongeveer 5 kilometer hoogte ofwel het 500 hPa vlak, ligt namelijk een zogeheten trog vanuit het noordelijk poolgebied tot boven de centrale delen van Europa. Deze is gevuld met koelere lucht en levert onstuimig weer op. In de luchtstroom om deze trog heen, deze waait nu grofweg vanuit het noordwesten richting het Alpengebied en draait daarna weer terug naar het noordoosten, worden om de haverklap storingen aangevoerd.

Het zuidwesten van Europa, maar vooral de hoek van Griekenland en Turkije ontspringen hierdoor over het algemeen de dans en daar is het dan ook al een paar weken achter elkaar prachtig zomerweer met volop zonneschijn en middagtemperaturen tot ruim boven 30 graden. Het noorden van Spanje en onder andere Italië bevinden zich soms op de grens van de warmere lucht in het zuiden en de koelere lucht vanuit het noorden en pikken daardoor soms ook een paar (stevige) buien mee. Ook de komende dagen is het bovenstaande het geval. In Griekenland en Turkije is het warm met veelal 28 tot 35 graden en vrijwel alleen maar zonneschijn. Ook in Spanje en Portugal is het zonnig en warm met vooral in de hoek van Andalusië soms middagtemperaturen tot 37 a 38 graden. Van de Spaanse Noordkust tot op de Balearen (waaronder Mallorca en Ibiza) vallen echter diverse buien en vooral in Baskenland wordt het vaak niet warmer dan een graad of 21. In Italië en op bekende vakantie-eilanden in de Middellandse Zee, zoals Sicilië, Corsica en Ibiza, is het ook zomers met veel zon en veelal ruim 25 graden, maar lokaal valt daar ook een buitje.

Frankrijk

Prima weer dus in het Middellandse Zeegebied, maar in grote delen van Frankrijk valt het de komende dagen behoorlijk tegen. De Franse Riviera heeft wel flink wat zonneschijn bij zo’n 25 graden, maar daar waait momenteel de Mistral, een stevige wind in de Rhône Vallei. In de rest van Frankrijk is het regenachtig met plaatselijk ook een flinke plens regen. Bretagne en Normandië blijven veelal droog met wel behoorlijk veel bewolking. Het is in Frankrijk gemiddeld een graad of 20, alleen de zuidoostkust is met 25 graden dus iets warmer.

Wisselvallig

In de rest van Europa is het ook al een behoorlijke periode wisselvallig zomerweer. Er zitten af en toe een paar mooie dagen tussen met zonneschijn en middagtemperaturen tussen 20 en 25 graden, maar deze worden afgewisseld door een stuk koelere en minder fraaie dagen. Op sommige dagen is het zelfs uitermate nat met bovendien veel wind en doet het eerder herfstachtig dan zomers aan. Voor de Alpen gold de afgelopen dagen hetzelfde en daar viel boven 2000 meter zelfs nog een vers laagje sneeuw. De komende dagen begint het daar echter op te knappen met iets meer zonneschijn en nog slechts heel lokaal een bui. De actievere buien zitten momenteel in het oosten van Europa. In een lijn van grofweg de Baltische Staten, over oostelijk Polen, Roemenie tot in delen van Bulgarije vallen nu en dan stevige regen- en onweersbuien. De Bulgaarse kust houdt het echter droog met flink wat zon. Deze lijn met buien vertegenwoordigt de scheidslijn tussen de warme lucht die zich momenteel boven Rusland bevindt en de ‘koelere’ lucht boven Centraal-Europa. In zowel Letland als in Roemenie ligt het kwik de komende dagen echter nog boven 25 graden.

Vrij zonnig Finland

Hoewel het na het weekeinde nog flink blijft regenen in Denemarken en het zuiden van Noorwegen en Zweden wordt het daar vanaf dinsdag geleidelijk droger met nog af en toe een lokale bui. Dezelfde storing die vandaag in ons eigen land voor veel regen resulteerde, trekt daar ook geleidelijk weg, waarna zich lichte verbetering inzet. Vooral in Finland is het de zon de komende dagen ruimschoots vertegenwoordigd en wordt het 22 tot 25 graden. In Duitsland, België, Luxemburg en op de Britse eilanden is het de komende dagen meest droog met nog wel flink wat wolkenvelden. Vooral in het zuiden van Engeland, maar ook in het zuiden van Duitsland breekt ook geregeld de zon door en met af en toe hett zonnetje erbij wordt het er dan net 20 a 21 graden.

Bron: Meteo Consult

Je kunt Meteo Bleiswijk ook volgen op Twitter. Je wordt overdag op de hoogte gehouden van het actuele weer en wanneer er bijzondere omstandigheden zijn of leuke, schrikbarende of fascinerende weersfenomenen dan zal ik dat ook melden. Klik op onderstaand plaatje om naar mijn Twitterpagina te gaan.